Breaking Dad: Maatschappelijke ‘Ontvadering’… kunnen we zonder?

Groei killers vijf waardevolle inzichten Jannis Lootens

de Va.der (m). Betekenis: Levengever en levenonderhouder. Man die zijn leven lang de kinderen bij staat met raad en daad, indien nodig problemen voor ze oplost en er altijd zal zijn om ze te beschermen. Synoniem - Papa.

 

Je vader de belangrijkste man in je leven? Volgens vele psychologen wel, de relatie die je met hem opbouwt in je eerste levensjaren bepaalt heel veel. Toch is het zo dat in onze maatschappij het vaderschap steeds meer op de achtergrond komt. Hebben we anno 2020 nog vaderfiguren nodig? Wat gebeurt er binnen onze organisaties, scholen en gezinnen als vaderfiguren hun plek niet (kunnen) innemen? Nu ik zelf vader ben herken ik veel van de dilemma's waar mijn pa vast ook voor heeft gestaan: het schakelen tussen de verschillende krachten (man - vriend - papa - professional) & proberen in elke situatie het goed te doen… Bijna ondoenlijk.

Mijn vader is altijd een grote sterke man geweest. Een vader waar ik tegenop keek, mijn held. Hij laat zich niet snel van de wijs brengen en weet goed wat te doen in uitdagende situaties. Het was zeker niet altijd rozengeur en maneschijn en had, als puber, nooit gedacht dat ik dit zou zeggen; wat heb ik veel van hem mogen leren! Mijn vader was in mijn beleving een strenge, maar rechtvaardige vader. Hij heeft me geleerd wat het betekent om trouw en liefdevol te zijn, naar zijn kunnen. Waardevolle lessen die ik nog altijd koester en nu ik zelf vader ben probeer door te geven aan mijn (pleeg)kinderen. Ik herken eigenschappen van hem bij mijzelf. Soms misschien ook wel een tikkie streng, of rigide voor de kids. Ik probeer daar zelf erg op te letten, om dit zoveel als mogelijk vanuit mijn kracht, maar ook vanuit het hart te doen.

 

In mijn tienerjaren ontdekte ik dat het plaatje minder romantisch was dan ik in eerste instantie dacht. Mijn vader bleek geen superheld. En nu weet ik dat dit als vader ook moeilijk te realiseren is. Ik ervaar nu zelf ook de uitdagingen van alledag en de verantwoordelijkheid die meekomt met de "vaderlijke rol".

Groei killers vijf waardevolle inzichten Jannis Lootens

Superheld?

Als vader merk ik dat het echt niet altijd eenvoudig is om die vaderfiguur te zijn welke een kind nodig heeft of waar ze naar verlangt. Iedereen verlangt volgens mij naar die verbinding met Papa. Iedereen wil ergens graag dat zijn, of haar vader een held is. Maar het leven is geen speelfilm en groei naar volwassenheid is ook niet vrijblijvend. Ik ervaar zelf de uitdagingen van alledag en wil graag coachen en aanmoedigen, maar tegelijkertijd ook beschermen en voorzien. 

 

De juiste balans vinden is soms ronduit moeilijk. Er zijn zoveel verschillende waarden van vader-zijn (zie illustratie hieronder). Soms ben ik meer met mijn eigen uitdagingen bezig dan met de potentie van kinderen: mijn eigen kinderen of de kinderen die op mijn pad komen. Soms lijk ik voor mijn meiden en omstanders op dat vlak misschien een (super)held, maar vaak ben ik ook gewoon een vader die zijn best doet.

Voor iedereen is de verbinding met een vaderfiguur van onschatbaar groot belang. Van belang voor je persoonlijke groei en je eigen ontwikkeling. Ik zeg bewust: vaderfiguur. Want ik wil graag verder kijken dan alleen de fysieke vader. Vaderfiguren komen namelijk voor in alle soorten en maten. Van een voetbalcoach tot adoptie- en pleegvader tot een leraar en begeleider of overblijfvader. Wat heeft het voor gevolgen als de rol van het vaderfiguur in de samenleving minder wordt of zelfs verdwijnt? Daar wil ik in deze blog verder met je van gedachten over wisselen; is vaderschap nog relevant vandaag de dag?

' Geen of onkundige vaderfiguur; een ongekend effect'

Gewoonten, uitdagingen en eigenschappen

Frank Koerselman is emeritus hoogleraar psychiatrie. Hij ziet een toenemend gebrek aan hiërarchie en gezag. Begin maart vertelde hij daarover aan Dagblad Trouw. Volgens hem ‘ontvadert’ de samenleving en kan dat best riskant zijn. Niet dat vaders verdwijnen, maar de afgelopen vijftig jaar zijn de traditionele vaderlijke waarden wel verdwenen, stelt de hoogleraar. Hij schreef er de essay ‘Ontvadering’ over. 

 

Wanneer mensen in hun jonge jaren geen of een onkundige vaderfiguur hebben gehad, dan krijgen zij als volwassenen met een aantal gewoonten en uitdagingen te maken. Er zijn veel mensen die leven met littekens van vaders die de rol niet aankonden, geen controle hadden over hun ego, temperament of tong. Dit heeft een ongekend effect op hun kinderen. Zo hebben ze volgens wetenschappelijk onderzoek vaak meer geruststelling en bevestiging nodig. Ook betrekken ze veel op zichzelf: ze voelen zich sneller schuldig en zijn minder onbevangen. Ze hebben moeite met autoriteit, onbewust hebben ze een meer defensieve houding. Er ontstaat verlatingsangst waardoor het spannender is om nieuwe sociale contacten en relaties aan te gaan. En worden ze vaker perfectionistisch voor zowel zichzelf als voor anderen.

 

Het welzijn van een volwassene hangt dus voor een groot deel af van de liefde die hij of zij als kind heeft gekregen van hun vader. Dat blijkt uit een meta-analyse van 36 studies. Dat kan komen, omdat kinderen opkijken tegen hun vader. Zijn aandacht heeft, naar blijkt, veel effect op het zelfvertrouwen. Die aandacht gaat dus verder dan alleen fysiek aanwezig zijn.

 

Voor mensen die wel een duidelijk vaderfiguur in hun leven hebben gehad, ook met vallen en opstaan, zien de eigenschappen in de groei naar volwassenheid er compleet anders uit. Zij geven vanuit vertrouwen bevestiging aan hun omgeving. Zij nemen verantwoordelijkheid voor keuzes en zijn vaardig in het toegeven van eigen fouten. Ze zijn trouw en verbinden zich aan nieuwe mensen. Ze voelen zich niet snel aangevallen en zullen alles op alles zetten om anderen in hun kracht te zetten om zo (gezamenlijke) doelen te bereiken. Ze brengen herstel en groei. Ze zijn coaches, lopen met een ander op en helpen de ander op te staan en door te gaan.

'Jouw vaderfiguur maakt je sterker en helpt je om dapper te worden'

Een vader stimuleert risico’s

Volgens Koerselman is er een verband tussen de manier waarop de vaderlijke rol in een gezin is veranderd en de veranderingen in de samenleving als geheel. Enerzijds heb je behoefte aan veiligheid en geborgenheid (een moederfiguur), anderzijds is er behoefte aan begrenzing en structuur (vaderschap). 

 

Uit onderzoek blijkt ook dat moeders veiligheid creëren en vaders stimuleren om risico’s te nemen. Dat maakt een kind veerkrachtiger en moediger. Meer van het een of meer van het ander heeft dus een effect op de samenleving, op onze organisaties en ook de komende generatie. Een vaderfiguur hebben en de bereidheid om er een te zijn, blijkt dus een essentieel ingrediënt voor het fundament van onze stabiele en bloeiende samenleving.

 

Ieder mens heeft een vaderfiguur nodig. Zo zijn we geprogrammeerd, zo zijn we gemaakt. Dat kan een echte vader zijn, zoals ik hierboven beschreef, maar het kan ook een begeleider, een coach, een leraar of iemand anders zijn die de beschermende en aanmoedigende rol van een vader op zich neemt. Een man kan een vaderfiguur zijn voor tieners, kanjers op de voetbalclub, kinderen (tijdelijk)zonder ouders en ga zo maar door.

Afhankelijk van de kunde en opvoedstijl (zie illustratie) helpt de vaderfiguur je in meer of mindere mate om sterker te worden en om dapper te zijn. Als je geen vaderfiguur in je leven hebt, op welke leeftijd dan ook, loop je dus een risico. Dan kun je minder opgewassen zijn tegen concurrentie of tegenslag. Dat er veel (jonge) mensen een burn-out krijgen of overspannen raken in deze tijd, heeft ook raakvlak hiermee. We zijn minder voorbereid op de competitieve buitenwereld en de uitdagingen van alledag. We zijn misschien wel gewend geraakt aan de zachtheid van de bescherming.

'Zonder vader minder ruimte om het leven te oefenen, te stoeien en te ontdekken'

Breaking Dad; vader voor de vaderloze 

Wanneer wij als maatschappij geen vaderfiguren meer hebben, dan ontbreekt er dus iets. Dan is er minder ruimte om het leven te oefenen. Geen ruimte om te stoeien, te ontdekken, te groeien naar volwassenheid. Ieder kind heeft die speelruimte, die oefenruimte, nodig. En ik geloof dat ieder mens in de verschillende seizoenen van het leven die speelruimte nodig heeft. Een plek waar je mag zijn, fouten kan en mag maken, waar je leert, gecorrigeerd mag worden en daardoor sterker naar volwassenheid mag groeien. 

 

Het is zo waardevol om als samenleving deze richting en veiligheid te blijven beschermen. Een vaderfiguur biedt juist bescherming, voorziening en veiligheid als het leven moeilijk is of wordt. Een vader voorziet in rust, groei en benodigdheden en blijft tegelijkertijd aanmoedigen en zorgen. Een vader is een sterke worstelpartner om mee over het leven te praten, levenslessen te ontvangen en (geestelijke) leiding te krijgen.

 

Als kind verlangden wij er ook naar geprezen en bevestigd te worden door onze vaders, maar velen van ons hebben het zelf nog niet kunnen doen. Dat is juist wat onze kinderen, tieners en jongvolwassenen nodig hebben. Dát is wat we in bedrijven, op scholen en sportclubs nodig hebben. Dát is wat we allemaal nodig hebben.

Eén voor allen

Laten we ervoor gaan mannen. Samen het vaderschap oppakken daar waar we kunnen. Ontvankelijk zijn voor vader(figuren) in onze omgeving en de bereidheid er een te zijn voor diegene die dat nodig hebben. Een onmisbaar fundament voor een stabiele en florerende maatschappij. 

 

Een shout-out naar alle mannen, jong en oud: Laten we samen die rol omarmen en een vaderfiguur zijn voor de huidige en komende generatie, in onze gezinnen, verenigingen, scholen, kerken en bedrijven. Laten we vaders zoeken die ons helpen waar nodig, het leven te beleven, uit te delen, te voorzien en te beschermen waar we kunnen!

Deze blog is ook op mijn persoonlijke LinkedIn pagina gepubliceerd.